چهل ‌و چهار، توپخانه، گروه،  یکی از یگان‌های عمده توپخانه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران مستقر در استان اصفهان.

گروه ۴۴ توپخانه در اواخر ۱۳۴۶ ش با پیوستن گردان‌های ۳۳ توپخانه‌ 105 میلی‌متری، گردان ۳۶ مختلط ۱۵۵ میلی‌متری و ۲۰۳ میلی‌متری و اختصاص گردان ۳۵۱ پدافند هوایی ۲۳ میلی‌متری تشکیل گردید و تا ۱۳۵۲ ش با تغییر نام گردان‌ها و اضافه شدن چند گردان دیگر، ساختارش به‌ترتیب از یک قرارگاه و آتشبار قرارگاه، یک گردان پشتیبانی [اواخر جنگ تحمیلی به گروه اضافه شد]، گردان ۳۰۱ توپخانه، گردان ۳۰۲ توپخانه [این گردان ۱۳۶۶ ش به گروه ۵۵ توپخانه اختصاص یافت]، گردان ۳۱۱ توپخانه، گردان ۳۳۲ توپخانه، گردان ۳۳۹ پدافند هوایی [این گردان ۱۳۶۶ ش به گروه ۹۹ پدافند هوایی اختصاص یافت] گردان ۳۵۱ پدافند هوایی، گردان ۳۷۴ توپخانه، گردان ۳۸۹ توپخانه و آتشبار مستقل ۸۲۷ پدافند هوایی تشکیل شد (کارنامه گروه ۴۴ جلد اول، ص ۴۴-48).

از بدو تشکیل ارتش منظم در ایران از روشی هماهنگ شده در نام‌گذاری یگان‌های عمده‌ای که در تابعیت نیروی زمینی ارتش قرار دارند استفاده می‌گردید؛ به این صورت که یگان‌های عمده مانند: لشکرها، تیپ‌های مستقل و گروه‌های توپخانه با یک شماره دورقمی نام‌گذاری می‌شدند و برای جلوگیری از اشتباه و سهولت شناسایی، برای نام‌گذاری گروه‌های توپخانه از یک عدد دورقمی تکراری استفاده کردند مانند: گروه ۱۱، ۲۲، ۳۳، ۴۴، ۵۵ و ... که گروه ۴۴ توپخانه چهارمین یگان توپخانه نیروی زمینی بود که در ۱۳۴۶ ش سازمان‌دهی آن تکمیل شد (آیین‌نامه روش شماره‌گذاری، ص ۲، کارنامه گروه ۴۴، جلد اول).

گروه توپخانه براساس ماهیت خود یک یگان پشتیبانی رزمی است که مأموریت آن فراهم‌کردن پشتیبانی آتش به‌موقع، نزدیک و مداوم است؛ برای فرمانده یگان پشتیبانی‌شونده، از طریق انهدام یا خنثی‌کردن آماج‌هایی که به‌ترتیب تقدم، انجام مأموریت نیرو را به خطر می‌اندازند (مظفری، ص ۶۲).

پس‌از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فرماند‌هان گروه ۴۴ توپخانه، سرهنگ محمد شیرانی از ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۸ ش و سرهنگ ۲ توپخانه حسن رضایی از ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ ش بودند. در آستانه شروع جنگ تحمیلی، سرهنگ ۲ بهمن آرین‌فر ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ ش فرمانده گروه ۴۴ شد. سرهنگ توپخانه منصور مصلحی تا ۱۰ اسفند ۱۳۶۰، سرهنگ هدایت‌اللّه پیکانی ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ ش، سرهنگ اسداللّه حیدری ۱۳۶۵تا ۱۳۶۷ ش و سرتیپ ۲ عباس پارساپور ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ ش فرماندهان بعدی گروه بودند (کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه، جلد دوم، ص ۲۸).

قبل‌از انقلاب، گردان ۳۰۱ توپخانه ۱۰۵ میلی‌متری از گروه، در درگیری مرزی ایران با عراق قبل‌از قرارداد ۱۹۷۵ میلادی الجزایر که متأثر از بحران در روابط ایران و عراق و از ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۳ ش در مرز استان‌های غربی و جنوب کشورمان ادامه داشت، در ۱۳۴۷ ش به مدّت شش ماه به منطقه خسروآباد آبادان اعزام شد. این گردان پس‌از اتمام مأموریت و مراجعت به اصفهان تا قبل‌از پیروزی انقلاب اسلامی، برای پشتیبانی آموزشی به مرکز آموزش توپخانه و موشک‌های اصفهان مأمور گردید (کارنامه عملیاتی گروه ۴۴، جلد اول، ص ۴۸).

قبل‌از شروع جنگ تحمیلی، گروه برای تأمین و برقراری ثبات و امنیت کردستان و آذربایجان غربی و در پی ایجاد آشوب و اغتشاش در آن استان‌ها، بنا به دستور نیروی زمینی ارتش برای تقویت و پشتیبانی آتش از یگان‌های مستقر در استان‌های مذکور، برای مقابله با گروه‌های ضدانقلاب و تجزیه‌طلب، یگان‌هایی به شرح ذیل اعزام کرد:

در ۳۱ شهریور ۱۳۵۸ آتشبارهای دوم و سوم گردان ۳۰۱ توپخانه ۱۰۵ میلی‌متری به منطقه‌ سردشت (مهاباد) اعزام‌شد و به مدّت سه ماه مأموریت آن به طول انجامید؛ همچنین گردان ۳۰۲ توپخانه ۱۰۵ میلی‌متری برای بازپس‌گیری مهاباد از گروه‌های مسلح تجزیه‌طلب در ۱ مهر ۱۳۵۸ به منطقه مهاباد اعزام شد. این مأموریت به مدت چهار ماه طول کشید و در ۴ آذر ۱۳۵۸ یک آتشبار تیر تقویت‌شده (آتشبار یکم) از گردان ۳۱۱ توپخانه ۱۵۵ میلی‌متری کششی به منطقه‌ مهاباد اعزام شد؛ این آتشبار پس‌از موفقیت در انجام مأموریت محوله با سرافرازی در‌ 15 تیر ۱۳۵۹ به اصفهان مراجعت کرد. در ادامه مأموریت‌های واگذاری به گروه از طرف نزاجا، گردان ۳۸۹ توپخانه ۲۰۳ میلی‌متری در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۵۸ برای تقویت آتش توپخانه به لشگر ۲۸ کردستان مأمور و در پادگان مهاباد مستقر شد؛ این مأموریت تا ۲۷ فروردین ۱۳۵۹ ادامه داشت. گردان در ۲۷ فروردین ۱۳۵۹ به اصفهان مراجعت کرد (کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه، جلد دوم، ص ۴-8).

در هشت سال دفاع مقدس گروه ۴۴ توپخانه یگان‌های زیر امر خود را تحت کنترل عملیاتی یگان‌های عملیاتی و مانوری قرار داد و پشتیبانی آتش به‌صورت مأموریت کمک مستقیم، تقویت، عمل کلی تقویت و عمل کلی بیش از ۹۰ عملیات آفندی و پدافندی در استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان را به عهده داشت (کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه، جلد اول، ص ۷۰-79).

گروه علاوه‌بر اینکه برابر مأموریت ذاتی خود پشتیبانی آتش یگان‌های عملیاتی را مهیا می‌کرد، در مأموریت‌های واگذاری از نزاجا نیز که تناسبی با ساختار آن نداشت، شرکت فعال داشت. گردان ۸۲۱ برابر دستور شفاهی سرهنگ توپخانه علی صیاد شیرازی (1323-1378 ش)، فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش، در ۱۳۶۰ ش در مراسم صبحگاه مشترک کارکنان نظامی مستقر در پادگان اصفهان که در گروه ۴۴ توپخانه برگزار شد، تشکیل گردید (شواخی، ص ۱۱ تا ۱۴). گروه با تشکیل گروهان دوم پیاده در قالب گردان ۸۲۱ بلال بااستعداد ۹۵ نفر و به ‌نام گروهان بدر با تجهیزات کامل و به فرماندهی ستوان‌یکم علی‌اصغر وطن‌خواه از گردان ۳۳۲ توپخانه به مناطق عملیاتی جنوب (بستان و تنگ چزابه) اعزام شد. این یگان در عملیات پدافندی بستان در تنگه چزابه و در عملیات بیت‌المقدس شرکت کرد. مأموریت این یگان ۴ خرداد ۱۳۶۱ خاتمه یافت و در میان استقبال گرم مردم اصفهان همچون یک یگان رزمی پیروز و حماسه‌آفرین به اصفهان مراجعت کرد؛ همچنین گردان ۸۳۱ بلال با به‌کارگیری کارکنان داوطلب گروه ۴۴ توپخانه و سایر یگان‌های نزاجا مستقر در اصفهان، سازمان‌دهی و در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۶۱ باهدف تعویض گردان ۸۲۱ به منطقه عملیاتی جنوب اعزام گردید. این گردان در عملیات پدافندی منطقه عمومی فکه و تنگه چزابه زیر امر تیپ ۳۷ زرهی شیراز بود و مأموریت آن در مهر ۱۳۶۱ خاتمه یافت (همان).

پس‌از اتمام مأموریت گردان‌های پیاده ۸۲۱ و ۸۳۱ بلال و انحلال آن، گروه برابر امریه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، چهار گردان پیاده احتیاط به‌نام قدس و با تجهیزات و نیروی انسانی موجود خود با شماره‌های ۱۹۱۸، ۱۹۳۴، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۴ تشکل داد و به مناطق شمال غرب و غرب از ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۶ ش اعزام کرد(اسناد عملیات شعبه نیروی انسانی گروه ۴۴).

در دوران هشت سال جنگ تحمیلی، گروه ۴۴ توپخانه، ۲۱۱ شهید، ۶۹۶ جانباز و ۸۱ نفر آزاده از کارکنان جمعی خود را در دفاع از این مرزوبوم و نظام جمهوری اسلامی ایران تقدیم کرده است (کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه جلد دوم، ص ۱۲-19). از شهدای شاخص گروه سروان اکبر نیک‌روش (1337- 1367 ش) در منطقه مهران و از آتشبار قرارگاه و سروان اسفندیار مرادی (1360-1334 ش) در منطقه میمک و از گردان ۳۰۱ توپخانه را می‌توان نام برد (پایگاه اطلاع‌رسانی شهدای ارتش جمهوری اسلامی ایران).

گروه ۴۴ توپخانه در شمال غربی شهر اصفهان، خیابان ارتش، ضلع شمالی میدان ارتش مستقر گردیده است (نقشه اصفهان، ۱۳۹۷ ش).

گروه ۴۴ توپخانه در تابعیت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در انجام کلیه پشتیبانی‌های آمادی و نیروی انسانی و هماهنگ با رده‌بالای خود بوده است ولی باتوجه‌به محل استقرار گروه ۴۴ توپخانه در شهر اصفهان، مردم شهر اصفهان در مقاطع مختلف، پشتیبانی و حمایت از گروه  را مورد توجه خود قرار می‌دادند. گروه ۴۴ با توجه‌به تهدیدات جدید و همچنین تغییرات سازمانی در یگان‌های توپخانه‌ لشکر نزاجا و انتزاع آن، استعداد سازمانی آن با اضافه شدن گردان‌های توپخانه لشکری افزایش‌یافته است (کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه، جلد اول، ص ۴۴-45).

مآخذ: آیین‌نامه روش شماره‌گذاری، تأسیسات و یگان‌های ارتش، انتشارات معاونت عملیات آجا، ۱۳۴۹ ش؛ پایگاه اطلاع‌رسانی شهدای ارتش جمهوری اسلامی ایران، http: //ajashohada. ir؛ شواخی، ناصر و دیگران، تاریخچه مرآتو، اصفهان، انتشارات دایره تحقیق و ارزیابی، ۱۳۹۳ ش؛ کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه، جلد یکم (از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی)، انتشارات رکن سوم ‌گروه ۴۴ توپخانه، ۱۳۹۴ ش؛ کارنامه عملیاتی گروه ۴۴ توپخانه، جلد دوم (هشت سال دفاع مقدس)، انتشارات رکن سوم ‌گروه ۴۴ توپخانه، ۱۳۹۴ ش؛ مظفری، غلامرضا، فرهنگ‌واژه‌های نظامی، ۱۳۷۱ ش؛ نقشه اصفهان، شهرداری اصفهان، روابط‌عمومی، سند شماره ۲۷/ 3023، تاریخ بازدید ۲۵ اسفند ۱۳۹۷.                                                                                    

    / علی احمدی/